Επανέφεραν διατύπωση της χούντας για τις «επικίνδυνες ειδήσεις»
Τετάρτη, 29/09/2021 - 18:43- Στον νέο Ποινικό Κώδικα των Μητσοτάκη-Τσιάρα τιμωρούνται δημοσιεύματα που μπορεί «να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία, στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή στη δημόσια υγεία» • Οι ομοιότητες με τη διάταξη του δικτάτορα Παπαδόπουλου το 1969 • Η λογοκρισία που επιχειρεί η κυβέρνηση και η αντίδραση της ΕΣΗΕΑ.
Oι περιορισμοί και η τιμωρία της διασποράς ψευδών ειδήσεων έπαιρναν πάντα σάρκα και οστά αναλόγως με την κυρίαρχη πολιτική της κάθε χώρας και όχι μόνο της Ελλάδας. Περιπετειώδης ήταν όμως η πορεία της χρήσης του άρθρου και του βαθμού λογοκρισίας στην πολύπαθη χώρα μας. Ενα άρθρο που προϋπήρχε της χούντας, στη διάρκεια της οποίας όμως έγινε ένας γιγαντιαίος για τους πολίτες τρόμος. Ο φόβος των «ψιθυριστών»! Στη συνεχεία και επί Μεταπολίτευσης το άρθρο καταπραΰνθηκε φτάνοντας πλέον στη σημερινή του μορφή (όπως αποτυπώνεται στο άρ. 191 του νέου Ποινικού Κώδικα), πριν δηλαδή περάσει ξανά από πάνω του ο οδοστρωτήρας του επιτελικού κράτους με τη νέα διάταξη.
Αρ. 191: Οποιος δημόσια ή μέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις με αποτέλεσμα να προκαλέσει φόβο σε αόριστο αριθμό ανθρώπων ή σε ορισμένο κύκλο ή κατηγορία προσώπων, που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωσή τους, με κίνδυνο να προκληθεί ζημία στην οικονομία, στον τουρισμό ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή να διαταραχθούν οι διεθνείς της σχέσεις, τιμωρείται με φυλάκιση […]
Αρ. 36 (Κώδικας Μητσοτάκη-Τσιάρα): Οποιος δημόσια ή μέσω του διαδικτύου διαδίδει ή διασπείρει με οποιονδήποτε τρόπο ψευδείς ειδήσεις που είναι ικανές να προκαλέσουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία, στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή στη δημόσια υγεία τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών και χρηματική ποινή. Εάν η πράξη τελέστηκε επανειλημμένα μέσω του Τύπου ή μέσω διαδικτύου, ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών και χρηματική ποινή. Εάν η πράξη τελέστηκε επανειλημμένα μέσω του Τύπου ή μέσω διαδικτύου, ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση […]
Το νομοθετικό διάταγμα 372 του 1969 που φέρει τις υπογραφές του Γ. Παπαδόπουλου, του Στ. Παττακού και του αντιβασιλέως Ζωιτάκη
Η προσθήκη της διατύπωσης για τις ειδήσεις που εκτός από ανησυχία και φόβο μπορεί «να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στην εθνική οικονομία, στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή στη δημόσια υγεία» ανοίγει αυτομάτως και ξανά διάπλατη την πόρτα στην επιχειρούμενη λογοκρισία (που έχει άλλωστε γίνει καθημερινό φαινόμενο), ενώ το άλλοθι της πανδημίας και του στόχου να τιμωρηθούν οι κήρυκες των «αντιεμβολιαστών» αποδυναμώνεται πλήρως όταν ήδη από το 2016 έχει υπάρξει παρόμοια καταδίκη με το ίδιο μάλιστα αντικείμενο, δηλαδή τα εμβόλια.
Η πρώτη καταδίκη
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Καθημερινής» (17.5.2016): «Η πρώτη καταδίκη για αναμετάδοση hoax, απάτης του διαδικτύου, είναι γεγονός. Το Μονομελές Πλημμελειοδικείο Βέροιας καταδίκασε –ερήμην– δημοσιογράφο, ιδιοκτήτη ιστολογίου, για τη δημοσίευση άρθρου με τίτλο “ΣΟΚ: Δείτε πώς οι εταιρείες εξαπλώνουν τον καρκίνο μέσω εμβολίων”, καθώς κρίθηκε ότι συνιστά διασπορά ψευδών ειδήσεων. Του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης έξι μηνών, με αναστολή τριών ετών, και χρηματικό πρόστιμο 500 ευρώ». Ολόκληρη η απόφαση και το σκεπτικό της βασισμένο στο άρθρο 191 έχει αναρτηθεί στο σάιτ του ΔΣΑ (http://www.dsanet.gr/Epikairothta/Nomologia/mplhmber582_2016.htm). Με αφορμή και τη συγκεκριμένη καταδίκη η «Εφ.Συν.» δημοσίευσε τότε αναλυτικό ρεπορτάζ του Δ. Τερζή για τις ψευδείς ειδήσεις και τις μονταζιέρες («Αληθινά ψέματα στο διαδίκτυο», «Εφ.Συν.» 4.6.2016).
«Υπάρχουν ψευδείς ειδήσεις που αφορούν την ειδησεογραφία και ψευδείς ειδήσεις που αφορούν αξιολόγηση. Το δεύτερο δεν μπορεί να καταδικαστεί νομικά, αλλά μπορεί να γίνει αντικείμενο κριτικής με τη χρήση ερευνητικών δεδομένων και απόψεων», ήταν το σχόλιο του καθηγητή Γ. Πλειού.
Το θέμα του κλονισμού της εμπιστοσύνης, που ακουμπάει προφανέστατα στην πολιτική μιας κυβέρνησης ως προς τη διαχείριση εθνικών και δημόσιων θεμάτων, δεν υπήρχε και φυσικά δεν μπορεί να αποτελεί ένα μετρήσιμο μέγεθος, παρόμοιο με εκείνο της πρόκλησης ανησυχίας ή φόβου σε αόριστο αριθμό ανθρώπων κ.λπ.
Τι κρύβεται λοιπόν πίσω από τον κυβερνητικό οίστρο να προστεθεί ο «κλονισμός της εμπιστοσύνης» ως νέο στοιχείο και της εμφανέστατης προσπάθειας αποδοχής του από τους πολίτες με την προσθήκη της «δημόσιας υγείας» που σήμερα είναι τόσο πολύ εύθραυστη; Δεν θυμούνται άραγε η κυβέρνηση και η νομοπαρασκευαστική της επιτροπή πότε άλλοτε χρησιμοποιήθηκε ο ίδιος ακριβώς όρος του κλονισμού της εμπιστοσύνης;
2021 όπως 1969;
Μια σύντομη ιστορική αναδρομή αποδεικνύει ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη επαναφέρει διατάξεις που ίσχυαν την περίοδο της χούντας. Είναι χαρακτηριστικό ότι με τον Ποινικό Κώδικα του 1951 η διασπορά ψευδών ειδήσεων τιμωρούνταν με ποινή φυλάκισης «μέχρις ενός έτους ή εις χρηματικήν ποινή». Δύο χρόνια αργότερα τροποποιήθηκε με το Ν.Δ. 2493/1953 (άρθρο 5) και η ποινή έγινε φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών (με ανώτερο τα πέντε έτη) και χρηματική ποινή.
Στη χούντα η ποινή ανέβηκε (φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και μέχρι πέντε έτη) συν χρηματική ποινή, αλλά αυτή δεν ήταν η μόνη διαφορά. Αλλαξε, παράλληλα, και η διατύπωση της διάταξης (372/1969), η οποία προέβλεπε: «Εις φυλάκισιν τουλάχιστον ενός έτους και εις χρηματικήν ποινήν τουλάχιστον εκατόν χιλιάδων μεταλλικών δραχμών καταδικάζεται όστις καθ’ οιονδήποτε τρόπον διασπείρει ψευδείς ειδήσεις ή φήμας επιτηδείας να φέρωσιν ανησυχίας ή φόβον εις τους πολίτας, ή να κλονίσωσι την εμπιστοσύνην του κοινού προς την εξασφαλίζουσαν την κοινήν ειρήνην κρατικήν εξουσίαν, προς τας ενόπλους δυνάμεις της Χώρας και προς το εθνικόν νόμισμα, ή να ταράξωσι την υπό του Κράτους ακολουθουμένην πολιτικήν οικονομικής αναπτύξεως διά της ενθαρρύνσεως εγχωρίων ιδιωτικών επενδύσεων ή διά της προσελκύσεως ξένων κεφαλαίων χάριν δημοσίων ή ιδιωτικών επενδύσεων είτε την ανάπτυξιν της τουριστικής κινήσεως εν τη Χώρα, ή να επιφέρωσιν διαταραχήν εις τας διεθνείς σχέσεις του Κράτους». Για πρώτη φορά η διάταξη περιλαμβάνει τον κλονισμό της εμπιστοσύνης του κοινού! ((βλ. φωτ. ΦΕΚ με αρ. 264, 11.12.1969)
Με την επάνοδο στη δημοκρατία η χουντική διάταξη καταργήθηκε (Ν. 10/1975) και επανήλθαμε σε εκείνη του 1953. Επειτα από μικρά σκαμπανεβάσματα το άρ. 191 πήρε το 2019 την τελική του μορφή στον νέο Ποινικό Κώδικα. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του συγκεκριμένου άρθρου, για την ολοκλήρωση του εγκλήματος δεν θεωρείται πλέον αρκετή η διασπορά ψευδών ειδήσεων ή φημών ικανών να επιφέρουν ανησυχίες ή φόβο στους πολίτες, να ταράξουν τη δημόσια πίστη ή να κλονίσουν την εμπιστοσύνη του κοινού στο εθνικό νόμισμα ή στις ένοπλες δυνάμεις της χώρας, αλλά απαιτείται να προκληθεί πράγματι φόβος σε αόριστο αριθμό ανθρώπων ή σε ορισμένο κύκλο ή κατηγορία προσώπων, που αναγκάζονται έτσι να προβούν σε μη προγραμματισμένες πράξεις ή σε ματαίωσή τους, με κίνδυνο να προκληθεί ζημία στην οικονομία, στον τουρισμό ή στην αμυντική ικανότητα της χώρας ή να διαταραχθούν οι διεθνείς της σχέσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Μανωλεδάκης ήταν πολύ κριτικός απέναντι στην παλιά διάταξη (Π.Κ. 1950) γράφοντας ότι «η διάταξη του άρ. 191 Π.Κ. μπορεί να αποβεί εξαιρετικά επικίνδυνη στην πράξη τόσο για την ελευθερία της πληροφόρησης και ενημέρωσης του λαού όσο και για την απρόσκοπτη άσκηση του αντιπολιτευτικού έργου».
Στο μεταξύ ήδη διατυπώνονται σφοδρές αντιδράσεις. Το Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ συνεδρίασε χθες και αποφάσισε να παρέμβει μια και θεωρεί, ευλόγως, πως είναι πολύ αόριστη η διατύπωση για τα fake news και ότι, τελικά, ορίζονται αυτά. Αν γίνει ένα αυτοκινητικό δυστύχημα, λένε από το σωματείο, και γράψεις ότι δεν έγινε, αποτελεί αναμφίβολα fake news. Αν όμως γράψεις ότι η διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν είναι επιτυχημένη, ποιος μπορεί να το βγάλει αυτό ως fake news;
Η ΕΣΗΕΑ θα συντονίσει τις ενέργειές της και με τις άλλες ενώσεις Τύπου, θα ενημερώσει τα κόμματα και θα παρέμβει με κείμενό της και στη διαβούλευση. Τέλος, για το επίμαχο άρθρο, συνεδριάζει σήμερα το απόγευμα η Συντονιστική Επιτροπή των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας, η οποία αναμένεται να εκφράσει την ξεκάθαρη διαφωνία της σε γραπτή ανακοίνωσή της.
Παπαδόπουλος κατά «ψιθυριστών»
Για όσους δε εξακολουθούν ακόμα να μη θυμούνται, αντιγράφουμε εδώ μέρος της ομιλία του δικτάτορα Παπαδόπουλου με στόχο όχι τους «αντιεμβολιαστές» αλλά την πάταξη των «ψιθυριστών» που κλόνιζαν τότε τα επιτεύγματα της 21ης Απριλίου.
«Κλείσατε τα ώτα σας προς τους ψιθυριστάς τους ψιθυρίζοντας προσωρινότητα», ζητούσε από τη διορισμένη διοίκηση της ΑΔΕΔΥ στις 18 Μαρτίου 1968 ο δικτάτορας Παπαδόπουλος. «Κλείσατε και υμείς τα ώτα προς τους ψιθύρους», απαιτούσε και από τους τεχνικούς, μια βδομάδα αργότερα. Δεν έμεινε επαγγελματική τάξη που να μη γίνει αποδέκτης του μηνύματος: «μη ψιθυρίζετε».
Είναι φυσικό να τρομάζει από οποιαδήποτε μορφή υπόγειας λαϊκής συζήτησης ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Ομως ο Παπαδόπουλος πήγε ένα βήμα παραπάνω. Δίνοντας αυτή την εξέχουσα βαρύτητα στους «ψιθυριστάς», επιδίωκε να αναγάγει κάθε μορφή αντίδρασης σε ανεύθυνη φημολογία. Η εκ προοιμίου φίμωση κάθε δημοκρατικής φωνής δεν ήταν αρκετή. Επρεπε να παρεμποδιστεί πάση θυσία και η αυθόρμητη αμφισβήτηση των «επιτευγμάτων της Επαναστάσεως». (Ιός της Κυριακής, «Η ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΦΗΜΩΝ. Το ψέμα έχει γρήγορα πόδια», «Ελευθεροτυπία», 2/4/1995)